بزرگ داشت رخشنده ی اعتصامی

·                   

 

 رخشنده ی اعتصامی ، شهور به پروین اعتصامی، بی همتا شاعری که کلام شیرین و پر از معنی و رمز و رازش، آدمی را به تفکر هرچه بیشتر در مورد زندگی و بودن وا می دارد و با خواندن اشعارش می توان بیشتر و بیشتر به مفهوم هستی دست یافت، از شاعران بسیار نامی معاصر ، فرزند یوسف اعتصام الملک آشتیانی در سال 1285ه.ش در تبریز متولد شد. فارسی و عربی را در دامن خانواده آموخت؛ زیرا هم پدر مردی فاضل و دانشمند بود و هم از درس آموزگاران خصوصی می توانست بهره ببرد.به پیشنهاد پدرش برای آموختن زبان انگلیسی وارد کالج آمریکایی تهران شد. در سفر های داخل و خارج معمولاٌ همراه پدرش بود.  این شاعر آزاده، پیشنهاد ورود به دربار را با بلند نظری نپذیرفت و مدال وزارت معارف ایران را رد کرد. وی از بزرگترین قطعه سرایان معاصر است.به جرأت می توان او را از بزرگترین  شاعران زن ادبیات ایران معرفی کرد.

       از همان آغاز زندگی به شعر و ادب علاقه نشان داد. شعر سرودن را در هشت سالگی آغاز کرد. نخستین شعر هایش را  در مجلّه ی بهار – که پدرش منتشر می کرد – به چاپ رسانید و مورد تشویق اهل ادب قرار گرفت. از جمله ی عواملی که موجب تقویت ذوق و پرورش استعداد شعری پروین شد، رفت و آمد او به محافل ادبی آن روز گار بود که پدرش با آن ها سر و کار داشت.

       او در سال 1313 ش با یکی از بستگان پدرش ازدواج کرد و به کرمانشاه رفت؛ امّا به دلیل عدم توافق اخلاقی، دو ماه بعد از همسر خود جدا شد و به تهران باز گشت.بدون شک طعم تلخ     نا کامی در ازدواج، در عاطفه ی شعری پروین و قطعات درد ناکی که در عطوفت به کودکان و درماندگان سروده است، مؤثر افتاده باشد. وی سر انجام در سال 1320 ش، در سن سی و پنج سالگی به علّت بیماری حصبه در گذشت و کنار بار گاه ملکوتی حضرت معصومه (س) در قم به خاک سپرده شد.

   اثر، شیوه ی شاعری و مناظره سرایی پروین اعتصامی

        تنها اثر به جای مانده از پروین اعتصامی، دیوان اوست که بار ها چاپ شده است. قصاید او پر نکته و نغز است. قصاید خود را بیشتر به پیروی از سبک ناصر خسرو قبادیانی سروده است؛ امّا روانی و سادگی اسلوب سعدی هم در آن ها نمایان است. بنا بر این می توان گفت: پروین در اشعار خود  با استفاده از دو شیوه ی خراسانی و عراقی به شکل تلفیقی ، شیوه ای تازه و مستقل را پدید آورده است. سروده های او در زمینه ی موضوع های اجتماعی، اخلاقی و اجتماعی است و حالتی اندرز گونه دارد.در سرودن قطعات خود به سنایی و انوری توجه داشته است.

       پروین اعتصامی را مبتکر فن مناظره در شعر معاصر دانسته اند. در شعر او دو طرف مناظره گاه آدمیزادند؛ مانند: دزد و قاضی، مست و هوشیار یا دو جانور همچون گربه و شیر، مور و مار، سگ و گرگ، یا دو شئ مثل سیر و پیاز، کرباس و الماس، گوهر و سنگ، گل و شبنم. بدین سان ، مناظره های او حالت تمثیلی و گاهی به صورت انسان نمایی ( تشخیص ) آمده است.

  اگرچه در روزگاری پر آشوب و اختناق سیاسی و دشواری های اجتماعی می زیسته است؛ امّا با لطافت روح و مناعت اندیشه که به تعبیر برخی از بزرگان ادب فارسی، نوعی عرفان جدید تلقی شده است، به جای پرداختن به مسائل سیاسی نا مطلوب، با طرح کلیّات اخلاقی – اجتماعی به بیان فقر و محرومیت و نیاز های شدید عاطفی به ویژه در نسل جوان پرداخته است.

بزرگ داشت یاد و خاطر ه ی این بزرگ بانوی شعر و ادب ایران زمین بر تمامی دوستداران فرهنگ و ادب پارسی فرخنده و خجسته باد. روحش شاد و روانش پر رهرو باد.

نمونه ی مناظرات

شاخ بی بر

آن قصّه شنیدید که در باغ یکی روز                  از جور تبر زار بنالید سپیدار

کز من نه دگر بیخ و بنی ماند و نه شاخی           از تیشه ی هیزم شکن و ارّه ی نجّار

این با که توان گفت که در عین بلندی              دست قدرم کرد به نا گاه نگونسار

گفتش تبر آهسته،  که جرم تو همین بس   کاین موسم حاصل بود و نیست تو را بار

تا شام نیفتاد صدای تبر از گوش                      شد توده در آن باغ سحر هیمه ی بسیار

دهقان چو تنور خود از آن هیمه بر افروخت        بگریست سپیدار و چنین گفت دگر بار

آوخ که شدم هیزم و آتشگر گیتی                    اندام مرا سوخت چنین ز آتش ادبار

از سوختن خویش همی زار م و گریم                آن را که بسوزند، چو من گریه کند زار

خندید بر او شعله که از دست که نالی               نا چیزی تو کرد بدین گونه تو را خوار

آن شاخ که سر بر کشد و میوه نیارد      فرجام به جز سوختنش نیست سزاوار

امروز سر افرازی دی را هنری نیست     می باید از امسال سخن راند نه از پار 

اختر چرخ ادب پروین است      /     هرچه گویی سخنش شیرین است

ضمن عرض تسلیت به مناسبت سالگرد وفات بزرگ بانوی عصمت و طهارت، اخت ثامن الحجج ، حضرت معصومه (س)، و بزرگ داشت بی همتا شاعر زن معاصر، پروین اعتصامی ، در راستای فعالیت های انجمن ادبی، گروه زبان و ادبیّات فارسی ، اقدام به برگزاری مسابقه ی « پروین اعتصامی را بیشتر بشناسیم » نموده است. به ارائه دهندگان پاسخ صحیح تا تاریخ 18/12/90  جوایز نفیس اهداء خواهد شد. جهت ارائه ی پاسخ به آقایان آزاده وحسینی  و سر کار خانم شیرکانی ویا دانش آموزان عضو انجمن ادبی مراجعه نمایید. مطالعه ی بروشور نصب شده در     تابلو های اعلانات دو مجتمع شما را در پاسخ گوی سریع تر کمک خواهد کرد.

1-      پروین اعتصامی سرودن شعر را در چه سنی آغاز کرد و نخستین شعر هایش در کدام مجله به چاپ می رسید؟

1)     9 سالگی – مجله ی بهار                     2) 8 سالگی – مجله ی بهار

3)12سالگی  - مجله ی بهار                      4) 12 سالگی – مجله ی سخن

2-    از جمله عواملی که سبب تقویت ذوق و پرورش استعداد شعری پروین اعتصامی می شد:

1)     حمایت پدرش                           2) رفت و آمد به محافل ادبی آن روزگار

3)تشویق های نظام وفا                      4) گزینه های 1 و 2

3- در بین شعرای معاصر، پروین اعتصامی را مبتکر کدام فن شعری می دانند؟

1)     مرثیه سرایی                          2) مدح و ذم

3)مناظره                                    4) بث و شکوی

4- قبر پروین اعتصامی کجاست؟

1)     قم، در جوار حرم حضرت معصومه (س)               2) باغ طوطی تهران

3)شهر ری، در جوار حرم حضرت عبدالعظیم حسینی    4) مقبره الشعرای تبریز     

5- پروین اعتصامی در سرودن قصاید و قطعات خود به ترتیب از کدام شاعران پیروی کرده است؟

1)     سنایی و انوری – ناصر خسرو                       2) ناصر حسرو- سنایی و انوری

3)سعدی – انوری و ناصر خسرو                4) ناصر خسرو و سعدی - سنایی   

6- دو پیام مهم شعر مناظره ی « شاخ بی بر» را بنویسید:             

گروه زبان و ادبیّات فارسی

انجمن ادبی مجتمع های آموزشی و پرورشی امام خمینی (ره ) و حضرت زینب(س)