بزرگداشت سهراب سبهری

سهراب سپهری، شاعر نوپردازی است که از اوان زندگی، با هنر، فرهنگ و ادب رشد یافت. کودکی او با شادی و کنجکاوی؛ نوجوانی اش با پرسش و رسیدن به دانایی و بزرگ سالی اش با درک حقایق همراه شد. او همواره به احساس های پاک و ظریفش بها    می      داد   و با ایمان و اندیشه ای پاک در مسیر شناخت گام می گذاشت: شناخت خود، شناخت خدای خود و حقیقت برپا خاسته از این دو در طبیعت همیشه زنده   ی اطرافش. او را باید از نخستین کسانی دانست که راه نیما را شناخت و به پیروی از او پرداخت.  در این نوشته، به زندگی و شعر سهراب می پردازیم و از او سخن می گوییم. سال شمار زندگانی:سهراب سپهری، در 15 مهر 1307 در کاشان دیده به جهان گشود. او کودکی را در کاشان، در باغ اجدادی گذراند که در محله دروازه عطا قرار داشت.اهل کاشانم / روزگارم بد نیست / تکه نانی دارم / خرده هوشی / سر سوزن ذوقی / مادری دارم بهتر از برگ درخت / دوستانی بهتر از آب روان / و خدایی که در این نزدیکی است/ لای این شب بوها / پای آن کاج بلند / روی آگاهی آب / روی قانون گیاه. پدرش، اسداللّه خان سپهری و مادرش، فروغ سپهری نام داشتند. سهراب، به جز سرودن شعر، نقاشی هم می کرد. اهل کاشانم / پیشه ام نقاشی است / گاه گاهی قفسی می سازم با رنگ / می فروشم به شما / تا به آواز شقایق که در آن زندانی است / دل تنهایی تان تازه شود. خانواده ای که سهراب در آن می زیست ، اهل فرهنگ و هنر و ادب بودند و تأثیری که سهراب از چنین فضایی می گرفت، در بیشتر زندگی او به شکل گیری باورها و شخصیتش کمک می کرد. من مسلمانم / قبله ام، یک گل سرخ / جانمازم، چشمه / مُهرم، نور / دشت، سجاده من / من وضو با تپش پنجره ها می گیرم. کودکی سهراب:سهراب  چنین انگاشته که دوران کودکیِ بسیار خوبی داشته است. او روزهایی سراسر شور و هیجان را در طبیعت باغَ  خانه      می گذراند و لحظه هایی تکرار ناشدنی را تجربه می کرد. سهراب، عاشق روزهای آفتابی بود. اسفند کاشان را نیز به عنوان سرآغاز رویش جوانه ها و شکوفه ها خیلی دوست داشت. سهراب، بهترین شاگرد مدرسه بود و همیشه او را به عنوان نمونه معرفی می کردند. یکی از سرگرمی های سهراب، گِل بازی در روزهای تابستانی بود. گرفتن حشرات مختلف، نگه داری برخی حیوانات مثل بوقلمون، اردک و مرغ و خروس، دیگر سرگرمی سهراب بود. گیاهان، در زندگی کودکانه سهراب جایی مهم و مؤثر داشتند. سهراب در آغوش طبیعت زنده و ملموس و همگون با وجودش می بالید و سال ها را پشت سر می گذاشت. صبح ها خیلی زود، وقتی که هوا هنوز گرگ و میش بود، از خواب برمی خاست و تا تاریک روشن غروب، به بازی و شیطنت می پرداخت. او همواره پس از انجام دادن تکلیف های مدرسه، نقاشی می کرد. نوجوانی و جوانی سهراب:طفل پاورچین پاورچین می رفت / دور شد کم کم در کوچه سنجاقک ها / بار خود را بستم / رفتم از شهر خیالات سبک، بیرون / دلم از غربت سنجاقک، پر. سهراب سپهری، اندک اندک دوران کودکی را پشت سر می گذاشت. شش سال ابتدایی تحصیل به پایان آمد. عادت کتاب خواندن، از زمان فراگیریِ خواندن و نوشتن در کودکی، در سهراب شکل گرفته بود و ساعت های معینی را مطالعه می کرد. ورزش و شکار پرندگان نیز از دیگر سرگرمی های این دوران سهراب است. در اوقات فراغت هم به سرودن شعر و کشیدن تابلوهای نقاشی  می پرداخت. در انجمن هفتگی شعر نیز شرکت می کرد. سهراب سال های تحصیل در دانشکده را با موفقیت پشت سر گذاشت. استعداد سرشار و شور و اشتیاقش برای فراگیری آموزه های تازه، تحسین و توجه استادان دانشکده را برمی انگیخت. شخصیّت اجتماعی – دینی سهراب:سهراب سپهری را از میان اشعار و آثارش می توان شناخت.  فضای فکری و ذهن سهراب، روشن و زلال بود. نگاهی دقیق و ریزبین داشت و همه مسائل اطرافش را خوب می دید. سهراب، دوستدار مردم بود و به انسان ها عشق می ورزید. او شخصیتی آرام و محجوب و فروتن داشت.                                 سهراب، لباسی ساده و در عین حال تمیز می پوشید و منظم و مرتب بود. او به زبان و فرهنگ سرزمینش عشق می ورزید و از اینکه گاه و بی گاه زبان فارسی در نشریه ها و رسانه ها از قواعد و اصولش منحرف و به بی راه کشیده می شد، رنج می برد. سهراب تحت تأثیر ایجاز، فصاحت و بلاغت کلام قرآن کریم می گفت: «کتاب آسمانی ما، گذشته از جنبه الوهیت و تقدسش، از باارزش ترین شاهکارهای ادبی جهان است».با عرفان مشرق زمین و به ویژه مشرق آسیا  و ایران  و عرفای بزرگ اسلامی  به خوبی آشنا بود و انس و الفت داشت.عاطفه و احساس در کلام او موج می زند.سهراب در« عصر پولاد و اصطکاک فلزات» و در ازدحام و صدا های گوناگون عصر ماشین باورمند گوش دادن به آواز حقیقت است و نگران « گم شدن انسان در سطح سیمانی قرن». شعر سهراب            به راستی، شعر سهراب، شعری خودجوش است. وی از شاعرانی است که بی آنکه خود توجه داشته باشد، شعر در وجودش نقش می بندد و فرشته الهام هرگز او را تنها نمی گذارد. زبان سپهری، زبانی نرم و لطیف، آرام، مهربان، صمیمی و زیباست.          نخستین مجموعه ی شعر سهراب به نام « مرگ رنگ » در سال 1330 منتشر شد. او با مجموعه شعر های « زندگی خواب ها »،« آوار آفتاب »،« شرق اندوه » و « حجم سبز » شهرت یافت. زبان شعری او در برخی اشعارش  ساده و بی آلایش و در برخی دیگر،آمیخته با مضامین عرفانی و فلسفی همراه و با نماد هایی است که محصول سفر ها و آشنایی او با آیین بودایی و برهمایی، اندیشه های کریشنا مورتی_ شاعر معروف و معاصر هندی – و نیز اندیشه ی عرفای یزرگ ایرانی و اسلامی است.  شعر او آمیخته ای از حس و عاطفه و آرمان شاعر است. و کلامی است  نمادین . « آب رمز  شاعر  و کاشان  او به اندازه ی  جهان  وسعت دارد.»سهراب با ادبیات اروپایی نیز آشنایی داشت و ترجمه هایی چند نیز از او باقی مانده است.  آخرین مجموعه ی اشعار سپهری « ما هیچ، ما نگاه » همراه با دیگر اشعارش در مجموعه ای به نام « هشت کتاب » در خرداد 1356 منتشر شد.                                                                                                                                                                                                                                                                                           خاطره ای از سهراب سهراب سپهری می گوید: «روزی در پاریس به دیدار دوستی رفتم و از او خواستم مقداری پول به من قرض بدهد. دوازده فرانک بیشتر نداشت که شش فرانک آن را به من داد. از او خواستم فردا به منزلم بیاید. وقتی آمد، گفتم: سطلی آب به همراه جارویی بردار و برویم. نگاهی پرسش گر کرد و آنها را برداشت و به اتفاق راه افتادیم. در حاشیه خیابانی ایستادیم. از او خواستم کمکم کند تا گوشه ای از پیاده رو را خوب بشوییم و تمیز کنیم. پس از آن، روی زمین به نقاشی پرداختم. چیزی نگذشت که مردم برای تماشا دور ما جمع شدند. بعد از دیدن کار، هر کس با لبخندی ستایش گر، پولی گذاشت و رفت؛ چون نقاشی کنار خیابان، در اروپا معمول است. در مدت کوتاهی، هزار و دویست فرانک گرد آمد. ششصد فرانک را به دوستم دادم و باقی را خود برداشتم». در سوگ سهراب:زندگی سهراب پس از 52 سال در اردیبهشت 1359 با بیماری سرطان به پایان رسید. روحش شاد روانش پر ره رو باد. آفتاب پشت پنجره ها صبح خیال داد ز کف آفتاب را رؤیا شکست شیشه شیرین خواب را با چشمه زلال بگو رفت، آن که داشت قدر صدای زمزمه پای آب را از او بهشت هشت کتاب است یادگار گل رفت و ما ز کف ندهیم این گلاب را سهراب، سایه بود، ولی در بهار عشق می کاشت پشت پنجره ها، آفتاب را سهراب، نور بود، ولی در تمام عمر از چهره برنداشت حریر حباب را در خلوت سکوت به خورشید راه یافت افراشت بر فراز سحر، شعر ناب را

نه تو می مانی و نه اندوه                                                                                                                                                                                                            و نه هیچیک از مردم این آبادی…به حباب نگران لب یک رود قسم،                                                                                                                                             و به کوتاهی آن لحظه شادی که گذشت،
غصه هم می گذرد،                                                                                                                                                                                                                                                                                     آنچنانی که فقط خاطره ای خواهد ماند…لحظه ها عریانند.                                                                                                                                                                                                                                                                                     به تن لحظه خود، جامه اندوه مپوشان هرگز

زندگی با همه‌ی وسعت خویش                                                                                                                                            محفل ساکت غم خوردن نیست

حاصلش تن به جزا دادن و افسردن نیست                                                                                                         زندگی خوردن و خوابیدن نیست

زندگی جنبش  جاری شدن است                                                                   از تماشاگاهه آغاز حیات تا به جای که خدا میداند

 

                                                                        انجمن ادبی  گروه زبان  و ادبیّات فارسی  مجتمع  های آموزشی  و پرورشی  امام خمینی (ره)  و حضرت زینب (س)- دمشق